Thực dân Pháp núp dưới bóng quân Anh đã
quay lại gây hấn ở Sài Gòn, bắt đầu cuộc xâm lược nước ta lần thứ hai.
Trước tình hình đó, Xứ ủy, Ủy ban nhân dân và Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ
triệu tập cuộc họp liên tịch tại Nhà số 629 đường Cây Mai (nay là đường
Nguyễn Trãi, Quận 5, TP. Hồ Chí Minh). Hội nghị thông qua “Lời kêu gọi
của Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ”, trong đó xác định: “Từ giờ phút này,
nhiệm vụ hàng đầu của chúng ta là tiêu diệt giặc Pháp và tay sai của
chúng” và ra tuyên bố: “Cuộc kháng chiến bắt đầu!”.
Hưởng ứng Lời kêu gọi của Ủy ban Kháng
chiến Nam Bộ, đông đảo quần chúng nhân dân Sài Gòn hăng hái tham gia bảo
vệ độc lập với tinh thần và khí thế sục sôi. Tiêu biểu cho tinh thần
“độc lập hay là chết” là tiểu đội bảo vệ Cột cờ Thủ Ngữ. Sáng ngày
23-9-1945, khi một đại đội quân Anh định hạ lá cờ đỏ sao vàng xuống để
kéo lá cờ tam tài lên, vì danh dự lá cờ Tổ quốc, chỉ với vũ khí thô sơ
nhưng các chiến sĩ cảm tử của ta kiên quyết ngăn cản dù phải hy sinh đến
người cuối cùng. Cảm phục trước khí tiết đó, viên chỉ huy người Anh đã
cho đại đội xếp hàng, bồng súng chào hương hồn những người anh hùng của
đối phương đã ngã xuống dưới chân cột cờ. Trận chiến đấu bảo vệ lá cờ Tổ
quốc - biểu tượng của nền độc lập đã cổ vũ mạnh mẽ cho lực lượng vũ
trang ta dũng cảm tổ chức nhiều trận đánh ác liệt. Ủy ban Kháng chiến
Nam Bộ thành lập bốn mặt trận ở ngoại thành Sài Gòn. Chúng ta vừa bố trí
lực lượng chốt giữ các cầu chính để vây địch trong nội thành, vừa triển
khai lực lượng tiến vào nội thành, phối hợp với các tổ, đội du kích bám
trụ, tiến hành các cuộc đột kích vào những nơi địch đóng quân, đốt phá
các kho tàng quân sự và cơ sở kinh tế của chúng rồi nhanh chóng rút lui.
Mọi tầng lớp nhân dân đều tích cực tham gia cùng các đội tự vệ tổ chức
chốt chặn, canh giữ các ngã đường. Nhân dân Sài Gòn còn triệt để thực
hiện tổng đình công; nhà máy đèn, nhà máy nước bị phá hủy, chợ đóng cửa,
xe điện ngưng chạy… Với ý chí “Độc lập hay là chết”, đồng bào Nam Bộ đã
quyết tâm chiến đấu chống quân xâm lược, tạo nên một vòng vây quân sự
kết hợp với vòng vây kinh tế làm cho kẻ địch bị động, bất ngờ và chùn
bước, tạo điều kiện để quân và dân ta bước vào giai đoạn thực hiện toàn
quốc kháng chiến.
Tinh thần Ngày Nam Bộ kháng chiến 23-9 lịch sử
mãi mãi không phai mờ trong lòng mỗi người dân và các thế hệ mai sau.